De Spaanse verovering

deel 3

Een overzicht:

VII   de stoet der vergissing

Deze twee kampen zo tegenover elkaar bevat een uniek paradox in de menselijke geschiedenis. Beide legers waren aangevoerd door mannen met grote ambitie. Atahualpa wilde officieel als Sapa Inca gekroond worden, zodat hij van zijn broer niets meer moest vrezen. Pizarro hoopte stadhouder te worden van de gebieden die hij zou veroveren om zo eindelijk het aanzien te krijgen waar hij al zo lang op hoopte. Hij had echter kennis over de sterke en zwakke punten van de Indianen, de Inca's wisten zo goed als niets over de vreemdelingen. Een neef van hem, Hernán Cortéz had eerder tegen de Azteken in Mexico gevochten en hadden eerder ervaringen uitgewisseld. Daar had Pizarro waardevolle lessen uitgetrokken. Het moment van de waarheid was bijna aangebroken.

Intussen had Atahualpa 5000 krijgers naar het noorden gestuurd om de weg uit Cajamarca af te sluiten. Zijn plan was de Spanjaarden gevangen te nemen en te offeren aan Inti, de Zonnegod. De paarden zou hij gebruiken om te gaan fokken. 's Morgens stelde Pizarro zijn manschappen op rond het plein in de gebouwen in afwachting van Atahualpa. Zijn mannen waren de wanhoop nabij en hij zag dit als een voordeel en een stimulans voor het geweld die hij voelde aankomen. "Maak een vesting van je hart, je hebt geen ander", spiegelde hij zijn soldaten voor. Die nacht hadden allen gebeden en de priesters hadden de biecht afgenomen. Pizarro's plan was Atahualpa te ontvoeren, zoals zijn neef Cortéz eerder had gedaan met de leider van de Azteken waarna hij het rijk in handen kreeg. De Spanjaarden waren zo bang dat velen van hen letterlijk in hun broek urineerden.

De zenuwen van de Spanjaarden werden extra op de proef gesteld doordat Atahualpa niet kwam opdagen, niet 's morgens, 's middags en zelfs niet in de vooravond. Tenslotte bij zonsondergang kwam de koninklijke stoet richting plein. Het aanblik was spectaculair. Atahualpa werd gedragen door 80 blauw geklede bedienden in een houten draagzetel, versierd met goud, zilver en edelstenen. Papegaaieveren zorgden voor een bonte kleurenpracht. Hij was gekleed in een met gouddraad geweven tuniek met een kraag van smaragden en hield in zijn hand een gouden schild met daarop de afbeelding van de Zonnegod. Duizenden soldaten en hovelingen vergezelden hem.

De stoet werd ingeleid door Indianen met een kleurige tuniek geblokt als een schaakbord, alle indianen droegen gouden en zilveren schijven op het hoofd. Muzikanten met fluiten, trommels en trompetschelpen begeleidden dansers en koren die een lied zongen ter ere van Atahualpa. "O grote en zeer machtige Heer, Zoon van de Zon, enige heerser, moge de hele aarde u gehoorzamen."

VIII   een bloedige ommekeer

Atahualpa had zijn hoofdmacht, zo'n 80.000 man buiten Cajamarca achtergelaten en had een 5.000 tal krijgers aan zijn zijde. De Spanjaarden verwonderden zich erover dat de soldaten in ceremoniële kledij waren en niet in militaire outfit. Op het plein stond enkel een Dominicaner monnik met een kruis en een bijbel in de handen. Zoals het christendom wilt, moet de tegenstander eerst de kans krijgen zich aan de bijbel te onderwerpen vooraleer geweld gebruikt mag worden. De conquistadores wilden deze wet niet schenden, zeker niet op dit moment.

De monnik legde het christelijke geloof uit aan de verbaasde Atahualpa, geholpen door de tolken. Er werd gevraagd dat hij zich zou bekeren tot het christendom. De reactie van Atahualpa : "U zegt dat uw god ter dood werd gebracht, maar mijn god leeft nog" en hij wees naar de Zon. De monnik overhandigde een missaal. Atahualpa begreep dat dit iets was dat de Inca's een huaca noemen, maar dit voorwerp was in zijn ogen nietig vergeleken met de Intihuatana die de Inca's aanbaden. Hij gooide de missaal op de grond en zei : "Dit zegt me niets". De monnik wendde zich tot Pizarro en deze gaf het bevel aan zijn mannen : "Val onmiddellijk aan. Ik geef jullie allemaal absolutie!"

Op de massa Indianen werden de twee kanonnen afgevuurd. Onder de Spaanse strijdkreet "Santiago!" en trompetgeschal vielen de ruiters aan uit hun schuilplaatsen, zich een weg hakkend door de massa. Daarop volgden de soldaten die het 'werk' afmaakten. Hun doelwit was Atahualpa gevangen nemen en daarbij werd niemand gespaard. In een paar uur tijd voor de duisternis sneuvelden 6.000 ongewapende Indianen. De edelen probeerden Atahualpa te beschermen maar kenden de vlijmscherpe zwaarden van de Spanjaarden niet. Velen verloren hun handen bij het omhoog houden van hun leider totdat deze ten val kwam. Het is door toedoen van Pizarro zelf dat hij in veiligheid kon gebracht worden en vroeg aan enkele soldaten hem te bewaken. Intussen ging de massaslachting onverminderd voort. Onder de Spanjaarden vielen slechts een paar gewonden. Pizarro had ook licht verwondingen opgelopen, dan nog door zijn eigen mensen toen hij probeerde Atahualpa te 'redden' uit de enorme chaos die de Spanjaarden veroorzaakten. Een van hen zei achteraf : "Het was Gods genade, we waren met zo weinig."

IX   gevangen door overmoed

Lang hebben geschiedkundigen zich deze fatale vergissing van Atahualpa proberen te verklaren door met een ongewapend leger de Spanjaarden te benaderen. Misschien had hij zich laten misleiden doordat de Spanjaarden spraken over vrede en een alliantie. Ook hadden de Spanjaarden zich teruggetrokken in de huizen rond het plein, waarschijnlijk zag Atahualpa dit als een vorm van lafheid en niet als een hinderlaag. Van deze avond af waren de Spanjaarden feitelijk de nieuwe heersers over het Inca-rijk.

Begrijpelijk ook dat Atahualpa nooit had gedacht dat een nietig leger van nog gen 200 man het zou aandurven zijn enorm leger aan te vallen. De Spanjaarden en hebben een groot vertrouwen in God en dat hij hen zou bijstaan bij hun overmeestering van het nieuwe rijk. Ook de kracht van de Europese beschaving en het moederland Spanje onder leiding van Karel V gaven hen een enorm houvast. Dit werd goed door Pizarro uitgespeeld. Ook de Inca's hebben een vergelijkbaar geloof in hun God en het rijk waarvoor ze wilden sneuvelen, maar de pokkenepidemie en de burgeroorlog had hun eenheid ernstig verstoord.

Ramiñavi, een ervaren generaal vluchtte met zijn troepen richting Quito toen het nieuws hem gemeld werd dat zijn leider werd gevangen genomen. Twee andere generaals verbleven met hun troepen in Cuzco. Doordat de Spanjaarden veel van zijn keizerlijke privileges toelieten aan Atahualpa, kon deze bevelen doorgeven aan zijn leger. Zijn hovelingen en vrouwen bleven in zijn nabijzijn, ook al leefde hij in gevangenschap. Ook was hij op de hoogte over al wat er gebeurd in zijn rijk en kon hij geheime boodschappen doorgeven indien gewenst. Hij was er wel op gebrand dat zijn troepen op een afstand bleven, omdat hij vreesde voor zijn leven als er een aanval werd gevoerd op de vreemdelingen.

Binnen de 20 dagen leerde hij Spaans spreken en slaagde er zelfs in enkele woorden te leren lezen. De ongeletterde Pizarro was verbaasd over deze prestatie. Ook leerde Atahualpa in enkele dagen het schaakspel en kon al aardig spelen. Hij begon ook te begrijpen wat de Spanjaarden zo graag wilden en wat hen zo ver dreef deze onderneming verder te zetten. De tranen van de Zon, het goud, werd enorm begeert door de Spaanse indringers. Hij deed een voorstel aan de vreemdelingen dat bekend zou worden als het grootste losgeld uit de geschiedenis. In ruil voor zijn vrijheid bood hij aan Pizarro aan om de kamer, waarin hij gevangen gehouden werd van 6.5m op 5m, volledig te vullen met goud en een hut tot tweemaal toe vullen met zilver.

Ga naar deel 4