De mythe van Chinpaccahua

Het gezicht van de Inca, te zien in de Pinkuylluna-berg te Ollantaytambo. De onderstaande mythe verduidelijkt deze bijzondere symboliek. (foto uit "The Sacred Valley of the Incas, Myths and Symbols" door Fernande E. Elorrieta Salazar en Edgar Elorrieta Salazar)

De Zon werd door vele oude kulturen en bij de Inca's gezien als het meest vitale element, de heerser en weldoener voor de Aarde, de Pachama. Het spreekt dan ook vanzelf dat er op Aarde een leider moet zijn die de kwaliteiten van de Zon bezit en over de mensen heerst als de Zon over de Aarde: majesteus en met wijsheid. De Inca's werden door de mensen als de Zonen van de Zon beschouwd. De legende van Chinpaccahua (de-man-die-vooruit-kijkt) legt de link tussen Inca en Zon als leiders van een goddelijke oorsprong. Hier volgt de legende:

"Eens, in een ver verleden, was de hemel blauw en de wolken gaven voldoende regen. Maar op een dag kwamen deze te dicht bij het licht en de aarde werd donker, zonder bloemen of vruchten. Op een dag probeerde de leider van diegenen die nog overbleven (men zegt dat het de Inca was) hun lot te lezen in de drie laatst overgebleven cocablaadjes. Hij zag in deze dat de Pachamama ver weg was en door allen vergeten. Dus hij raadpleegde de Condor, die oud en wijs was, en vroeg hem hoe ze hun noodlot konden omkeren. De Condor zei dat hij een koppel moet toevertrouwen alles wat ze nog hadden van eten in het meer van Chaullaccocha te werpen. De mensen beefden alleen al door het idee dat ze het enig eten dat nog overbleef in het meer moesten gooien en ze weigerden de raad op te volgen. Dan, laat in de nacht, nam de Inca het voedsel en gaf het aan zijn enige twee kinderen en zei aan hen om het in het meer te gaan gooien. De dagen passeerden al treurende omdat ze nog niet teruggekeerd waren. De Inca beklom de top van de  Pinkuylluna om te zien waar ze bleven. Van deze plek zag hij hen het meer ingaan en zinkende in het water veranderden ze in steen. Daarna weenden de wolken van het lachen waarna de zon kon terugkeren om zijn licht te geven en alles werd weer groen. Betreffende deze Inca zegt men dat hij soms schijnt met de pracht van de zonnestralen zelf en dat hij vanwaar hij is, over de handelingen van de mens kan zien."

In veel legendes in de Andes verandert de held als hij zijn daad heeft volbracht in steen, waar hij dan blijft als bewijs dat hij ooit heeft bestaan in de werkelijke wereld. Voor de mensen daar hebben heldendaden en mensen in hun mythes en legendes geen intrinsieke waarde. Ze hebben enkel waarde omdat ze op een af andere manier deelnemen aan een transcendente realiteit. Zo komt het dat veel stenen in de Andes heilig genoemd worden, omdat ze ze deelnemen in een bepaald symbool of als deel van een mythische daad. Bijvoorbeeld de verschillende Intihuatana verspreid over de Andes bezitten in de ogen van de mensen een werkelijke kracht en worden alsdusdanig vereerd en worden zo gevuld met magische en religieuze krachten, voor de eeuwigheid.

(legende uit "The Sacred Valley of the Incas, Myths and Symbols" van Fernande E. Elorrieta Salazar en Edgar Elorrieta Salazar, uitg. Sociedad Pacaritanpu Hatha, Cusco Peru 1996)